ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਲਈ ਮੁੱਖ ਚਿੰਤਾ ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਵਜੰਮਿਆ ਬੱਚਾ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜੇਕਰ ਬੱਚਾ ਜਨਮਜਾਤ ਹਾਰਟ ਬਿਮਾਰੀ (ਸੀਐਚਡੀ - CHD) ਦੇ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਨੰਦਮਈ ਅਨੁਭਵ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇੱਕ ਦਿਲ ਦਹਿਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਦੇਖਣ ਦੇ ਲਈ ਸੈਕੜੇਂ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਬੇਹੱਦ ਮਾਨਿਸਕ ਦਰਦ ਤੋਂ ਗੁਜਰਦੇ ਹਨ।
ਜਨਮਜਾਤ ਹਾਰਟ ਬਿਮਾਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਸਾਲਠ 1,80,000 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਬੱਚੇ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸੀਐਚਡੀ ਵਾਲੇ ਕਈਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਰਜੀਕਲ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਹਾਲਤ ਜੀਵਨ ਦੇ ਲਈ ਖਤਰਨਾਕ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਡਾ. ਰਜਤ ਗੁਪਤਾ, ਸੀਨੀਅਰ ਪੀਡੀਆਟ੍ਰਿਕ ਕਾਰਡਿਓਲੋਜਿਸਟ, ਫੋਰਟਿਸ ਹਸਪਤਾਲ, ਮੋਹਾਲੀ ਸਾਨੂੰ ਜਨਮਜਾਤ ਹਾਰਟ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਫੈਲੀ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਤੋ ਫੋਰਟਿਸ ਹਸਪਤਾਲ, ਮੋਹਾਲੀ ਵਿੱਚ 318 ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਹਾਰਟ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਅਤੇ ਇੰਟਰਵੇਸ਼ੰਨਸ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਫੋਰਟਿਸ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਆਫ ਪੀਡੀਆਟ੍ਰਿਕ ਕਾਰਡੀਅਕ ਸਾਇੰਸਿਜ ਨੇ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਬਲਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਇਰਾਕ, ਮੰਗੋਲੀਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਤੋਂ ਵੀ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਲ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇਹ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਤਰ ਸੈਂਟਰ ਹੈ।
ਸੀਐਚਡੀ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ?
ਜਨਮਜਾਤ ਹਾਰਟ ਬਿਮਾਰੀ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹਾਰਟ ਦੇ ਅਸਧਾਰਨ ਗਠਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਿਹਤ ਦੀ ਇਸ ਪਰਿਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸਹੀ ਕਾਰਨ ਗਿਆਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕੁੱਝ ਸਧਾਰਨ ਕਾਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ:
1. ਜੇਨੇਟਿਕ ਯਾਨੀ ਅਨੂਵਾਂਸ਼ਿਕ: ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਜੀਨ ਜਾਂ ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵਰਗੇ ਡਾਊਨ ਸਿੰਡ੍ਰੋਮ।
2. ਵਾਇਰਲ ਇੰਨਫੈਕਸ਼ਨ: ਇੱਕ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਇਰਲ ਇੰਨਫੈਕਸ਼ਨ ਜਿਵੇਂ ਰੂਬੇਲਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੈਡੀਕਲ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਵੀ ਇਸਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
3. ਸੂਗਰ: ਸੂਗਰ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਿਲ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
4. ਗਲਤ ਦਵਾਈ: ਜੇਕਰ ਗਰਭਵਤੀ ਮਾਂ ਗਰਭਅਵਸਥਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਿਸੇ ਗਲਤ ਦਵਾਈ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰ ਲੈਂਦ ਹੈ ਤਾਂ ਕੁੱਝ ਦਵਾਈਆਂ ਜਨਮ ਦੋਸ਼ ਪੈਦਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਉਹ ਲੱਛਣ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ
ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਸਿਹਤਮੰਦ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅੰਦਰ ਹੀ ਅੰਦਰ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹਾਰਟ ਸਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜਨਮਜਾਤ ਹਾਰਟ ਬਿਮਾਰੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਲੱਛਣ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਉਮਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਲੱਛਣ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਂਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ, ਖਰਾਬ ਵਜ਼ਨ ਵਧਣਾ, ਭੋਜਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ, ਬੁੱਲਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨੀਲਾ ਪੈ ਜਾਣਾ, ਸਾਯਨੋਸਿਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਲੱਛਣ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸਧਾਰਨ ਧੜਕਨ, ਬੇਹੋਸ਼ੀ (ਜਾਂ ਬਲੈਕਆਊਟ), ਉਮਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਜ਼ਨ ਨਾ ਵਧਣਾ, ਜਿਆਦਾ ਮਿਹਨਤ ਨਾ ਕਰ ਪਾਉਣਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਅਸਾਨ ਕੰਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਥਕਾਵਟ ਆਦਿ ਹੋਣਾ।
ਹਾਲਤ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ
ਜਿਆਦਾਤਰ ਸੀਐਚਡੀ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਯਾਨੀ ਡਾਇਗਨੋਸਿਸ ਗਰਭਅਵਸਥਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇੱਥ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅਲਟਰਾਸਾਊਂਡ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਰੂਣ ਯਾਨੀ ਫੇਟਲ ਇਕੋਕਾਰਡਿਯ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁੱਝ ਜਨਮਜਾਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾਂ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਬਚਪਨ ਜਾਂ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਜਨਮਜਾਤ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਕੋਕਾਰਡਿਓਗ੍ਰਾਫੀ ਇਸਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਖਾਰਜ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਹੈ।
ਇਲਾਜ ਦਾ ਵਿਕਲਪ
ਜਨਮਜਾਤ ਹਾਰਟ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਰ